VERGİ HATALARI VE VERGİ HATALARININ DÜZELTİLMESİ
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 116. maddesinde vergi hatası“ vergiye mütaallik hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar yüzündenhaksız yere fazla veya eksik vergi istenmesi veya alınması “ olaraktanımlanmıştır.
VERGİ HATALARI VE VERGİ HATALARININ DÜZELTİLMESİ
VERGİ HATALARI VE VERGİ HATALARININDÜZELTİLMESİ
( DÜZELTME – ŞİKAYET YOLU )
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 116. maddesinde vergi hatası“ vergiye mütaallik hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar yüzündenhaksız yere fazla veya eksik vergi istenmesi veya alınması “ olaraktanımlanmıştır.
Tanımdan da anlaşılacağı üzere vergiyle ilgili bütün aşamalardavergi hatası yönünden inceleme yapılabilmekte ve bu hatalar idarenin lehine yada aleyhine olabilmektedir.
Vergi hataları kanunda hesaphataları ve vergilendirme hatalarıolarak ikiye ayrılmıştır.
1) HESAP HATASI
Hesap hataları, vergi miktarına ilişkin maddi hatalar olupVergi Usul Kanunu 117. maddesinde, matrahhataları, vergi miktarında hatalarve verginin mükerrer olması olmaküzere üç başlık altında incelenmiştir.
1.1) Matrah Hatası : Verginin hesaplanmasında esas alınan değer ya da miktaramatrah denir. Hesaplanan matraha belirli bir vergi oranı uygulanılarakvergi miktarı belirlenir. Bu noktada matrahın yanlış hesaplanması ödenecekverginin de yanlış hesaplanmasına sebebiyet verir.
Kanunda matrah hatası ; “Vergilendirme ile ilgilibeyanname, tahakkuk fişi, ihbarname, tekalif cetveli ve kararlarda matraha aitrakamların veya indirimlerin eksik veya fazla gösterilmiş olması veyahesaplanması” olarak tanımlanmaktadır. Ancak bu tanımda sayılan belgeler sınırlayıcıdeğildir. Matrahın kanunda sayılan belgeler dışında da verginin eksik veyafazla hesaplanmasına sebebiyet verecek biçimde yer aldığı herhangi bir belgedede yanlış hatalı yazılması matrah hatası niteliği taşır. Örnek olarak matrahailişkin olarak takdir komisyonu kararı, inceleme raporu, yoklama fişi, uzlaşmanınvaki olduğuna ilişkin düzenlenen tutanak, mükellefin kendi defterinde yaptığırakam hatası sayılabilir.
1.2) Vergi Miktarında Hata : Vergi nispet ve tarifelerinin yanlışuygulanması, mahsupların yapılmamış veya yanlış yapılmış olması, matrah hatasınailişkin birinci bentte yazılı vesikalarda verginin eksik veya fazla hesaplanmışveya gösterilmiş olmasıdır. Örnek olarak gelir vergisi hesaplanırken kendidilimine denk gelen orana değil, başka dilime giren oran üzerinden hesaplamayapılması gösterilebilir.
1.3) Verginin Mükerrer Olması : Aynı vergi kanununun uygulanmasındabelli bir vergilendirme dönemi için aynı matrah üzerinden bir defadan fazlavergi istenmesi veya alınmasıdır.
Verginin mükerrer olduğuna ilişkin olarak öncelikle,tarhiyatın aynı vergi Kanunun uygulamasıyla ilgili olması gereklidir. Aynımatrah üzerinden farklı kanunlar uyarınca vergi alınması mükerrerlik doğurmaz.Dikkat edilmesi gereken diğer iki husus da ; aynı vergilendirme dönemi içindeveya aynı matrah üzerinden birden fazla vergi alınmış olması gerekir.
2) VERGİLENDİRME HATALARI
Vergi Usul Kanunu 118. Maddesinde vergilendirme hataları; mükellefin şahsında hata, mükellefiyette hata, mevzuda hata ile vergilendirme ve muafiyet döneminde hata olarak dört grupta toplanmıştır.
2.1) Mükellefin Şahsında Hata: Bir verginin asıl borçlusu yerinebaşka bir kişiden istenmesi veya alınmasıdır. Vergi borçlusu olmayan birisiadına tarh ve tebliğ edilen vergide ya da ödediği vergi kendi hesabına değil debaşkasının hesabına girmesi durumlarında söz konusu olabilir.
2.2) Mükellefiyette Hata: Açık olarak vergiye tabi olmayan veya vergiden muafbulunan kimselerden vergi istenmesi veya alınmasıdır. Kişinin vergilendirilipvergilendirilmeyeceği konusunda tereddüt bulunmaması, açıkça vergiden muafolması ya da vergiye tabi olmayan kişilerden olması gerekir.
2.3) Mevzuda Hata: Açık olarak vergi mevzuuna girmeyen veya vergiden müstesnabulunan gelir, servet, madde, kıymet, evrak ve işlemler üzerinden vergiistenmesi veya alınmasıdır. Hukuka aykırı tapu tescil işlemi üzerinden harçalınması mevzuda hata olarak değerlendirilir.
2.4) Vergilendirme ve Muafiyet Döneminde Hata: Aranan verginin ilgili bulunduğuvergilendirme döneminin yanlış gösterilmiş veya süre itibariyle eksik veya fazlahesaplanmış olmasıdır. Burada karışan noktalardan biri zamanaşımıdır.Zamanaşımı hata değildir, sadece zaman aşımına uğramış ama doğru olarak tarh,tahakkuk etmiş bir vergiden söz edilebilir.
3) VERGİ HATALARININ MEYDANA ÇIKARILMASI
Kanunun 119. Maddesi vergi hatalarının meydana çıkarılmasıyollarını düzenlemiştir:
· İlgili memurun hatayı bulması veyagörmesi: İlgilimemur, mükellefin tarh, tahakkuk, tahsil işlemleri sürecinde işlemlerigerçekleştiren kişidir. Bu süreçte ilgili memurun tespitiyle hatanın ortayaçıkmasıdır.
· Üst memurların yaptıkları incelemeler neticesinde hatanın görülmesi: Üst memur ; şefler, müdüryardımcıları, yöneticiler, müsteşar yardımcıları ve müsteşardır. Bu kişilerinincelemeleri sırasında hataların tespit edilmesidir.
· Hatanın teftiş sırasında meydana çıkarılması: Vergi müfettiş ve yardımcılarıtarafından yapılan teftişler sırasında hatanın ortaya çıkarılmasıdır.
· Hatanın vergi incelenmesi sırasındameydana çıkarılması: Vergiincelemesine yetkili olan; vergi müfettişleri, vergi müfettiş yardımcıları,ilin en büyük mal memuru veya vergi dairesi müdürleri ile Gelir İdaresiBaşkanlığının merkez ve taşra teşkilatında müdür kadrolarında görev yapanlartarafından yapılan incelemelerde hatanın meydana çıkarılmasıdır.
· Mükellefin müracaatı: Tüm bu incelemelerde görülememiş bir hata söz konusu isemükellef hatayı bildirmek için vergi dairesine müracaat edebilir.
Ek olarak hata 119. maddede sayılan haller dışında da ortayaçıkarıldığı takdirde düzeltme işlemi yapılabilir.
4) VERGİ HATALARININ İDARECE DÜZELTİLMESİ
Vergi hatalarının düzeltilmesi yetkisi VUK 120. maddesiyleilgili vergi dairesi müdürüne verilmiştir. Ancak ek olarak 5345 sayılı Gelirİdaresi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun uyarınca yenidendüzenlemeye gidilerek, VUK 4. Maddesinde yazılı vergi dairesinin görev veyetkilerine haiz olarak faaliyete geçen vergi dairesi başkanlıklarında düzeltmeyetkisi vergi dairesi başkanına ait olup, başkan bu yetkisini ilgili grupmüdürlerine ve/veya müdürlere devredebilir.
Hatalar düzeltme fişine dayanılarak düzeltilir. Hatanınmükellef aleyhine yapılmış olması halinde, fazla vergi aynı fişe dayanılarakterkin ve tahsil olunmuş ise mükellefe reddolunur. (yani iade edilir) Düzeltmefişinin bir nüshası, reddedilecek miktarla müracaat edeceği muhasebe vemüracaat süresi belirtilmek suretiyle mükellefe tebliğ edilir. Mükellef tebliğtarihinden başlayarak bir yıl içinde parasını geri almak üzere müracaatetmediği takdirde hakkı düşer.
4.1) Re’sen Düzeltme
İdarece tereddüt edilmeyen açık ve mutlak vergi hatalarıre'sen düzeltilir. Kendi aleyhlerine düzeltme yapılan kimselerin düzeltmeyekarşı vergi mahkemesinde dava açma hakları saklıdır.
4.2) Düzeltme talebi
Mükellefler, vergi muamelelerindeki hataların düzeltilmesinivergi dairesinden yazı ile isteyebilirler. Başvuru posta yoluyla dayapılabilir. Vergiden sorumlular da düzeltme talebinde bulunabilirler.
4.3) Düzeltme Talebinin İncelenmesi
Yazılı olarak Vergi Dairesine başvurunun ardından VergiDairesinin ilgili servisi düzeltme talebini kendi mütalaasını da ilave ederek,düzeltme merciine gönderir. Düzeltme mercii talebi yerinde gördüğü takdirde,düzeltmenin yapılmasını emreder; yerinde görmediği takdirde, düzeltmeyiisteyene yazı ile tebliğ edilir.
5) VERGİ HATALARININ DÜZELTİLMESİNDE ZAMANAŞIMI
Vergi hatalarında düzeltme zamanaşımı, vergiyi doğuran olayındoğduğu takvim yılını izleyen yılın başından başlamak üzere 5 yıldır. Bu sürehak düşürücüdür. Ancak, bu kuralın istisnası olarak düzeltme zamanaşımı süresi:
• Zamanaşımı süresinin son yılı içinde tarh ve tebliğ edilenvergilerde hatanın yapıldığı;
• İlan yolu ile tebliğ edilip vergi mahkemesinde dava konusuyapılmaksızın tahakkuk eden vergilerde mükellefe ödeme emrinin tebliğ edildiği;
• İhbarname ve ödeme emri ilan yoluyla tebliğ edilenvergilerde 6183 sayılı Kanuna göre haczin yapıldığı;
Tarihten başlayarak bir yıldan aşağı olamaz.
6) YARGISAL DÜZELTME YOLLARI
6.1) Vergi Mahkemesine Dava Açma Süresi İçinde Başvuru
Verginin hatalı olarak tesis ettiğini ileri süren kişiler, yukarıdaanlatılan idareye yöneltilen düzeltme başvurusundan ayrı olarak, işlemin tebliğdenitibaren 30 gün içerisinde direkt olarak Vergi Mahkemesi’ne dava açabilirler.Açılan davada Vergi Mahkemesi, işlemin hatalı olup olmamasının yanında hukukaaykırılıkları da re’sen inceleyebilir. Davacı mükellef lehine karar verilmesidurumunda İdarece 30 gün içinde işlem tesis edilmesi gerekir. Aksi halde kararakarşı kanun yolları açık olup, davanın niteliğine göre istinaf ve temyizyollarına başvurulabilir.
Ayrıca dava açma süresi içinde Vergi Dairesine yapılanbaşvurular, dava açma süresini durdurur. Ret cevabı ya da 60 günlük zımni retsüresinin sonunda işlemeye devam eder.
6.2) Şikayet Yolu ile Müracaat
Vergi hatasının dava açma süresi geçtikten sonra fark edilmesidurumunda da yargı yoluna gidilebilmesi mümkündür. Hatalı işlem olduğunu önesüren kişi öncelikle Vergi Dairesi’ne işlemin düzeltilmesi için başvurudabulunmalıdır. Başvurusu doğrudan ya da zımnen reddedilen kişi, Vergi UsulKanunu 124. maddesi uyarınca şikayet yolu ile Maliye Bakanlığına müracaatedebilir. (İl özel idare vergileri hakkında valiliğe ve belediye vergilerihakkında belediye başkanlığına müracaat edilir.)
Düzeltme talebinin reddi üzerine şikâyet yolu ile MaliyeBakanlığına başvuru usulünü düzenleyen Vergi Usul Kanunun 124. maddesinde, netbir süre belirtilmemiştir. Şikâyethakkının düzeltme zamanaşımı süresi -5 yıl- içinde her zaman yapılabileceğigörüşünde olanlar bulunmakla birlikte, İdari Yargılama Usulü Kanundaki 60günlük süre içinde şikayet başvurusu yapılması gerektiği yönündeki görüşler demevcuttur.
Maliye Bakanlığına düzeltme-şikayet kapsamında yapılan bubaşvurunun doğrudan ya da zımnen reddi üzerine 30 gün içinde Vergi Mahkemesindedava açılabilir. Ancak şikayet yolu ile yapılan başvurularda tahakkukeden vergilerin tahsili işlemi durmamaktadır.
6.3) Görevli ve Yetkili Mahkeme
Düzeltme ve şikayet kapsamında açılan davalarda görevli veyetkili mahkeme; mükellefiyeti tespit eden, vergi tarh eden, tahakkuk ettirenve tahsil eden Vergi Dairesi Müdürlüğü’nün bağlı bulunduğu yerin VergiMahkemesidir.
7) DÜZELTMENİN KAPSAMI
VUK 125. Maddesinde ; “Vergi Mahkemesi, Bölge İdareMahkemesi ve Danıştay’dan geçmiş olan muamelelerde vergi hataları bulunduğutakdirde, bu hatalar, yargı kararları kesinleşmiş olsa bile, evvelki maddelerdeyazılı usul dairesinde düzeltilebilir. Şu kadar ki; düzeltmenin yapılabilmesiiçin hatalar hakkında anılan yargı mercileri tarafından bir karar verilmemişolması şarttır.” denilmiştir.
Bu maddeden anlaşıldığı üzere; kesinleşmiş yargı kararı olsabile zaman aşımı süresi içinde vergi hatalarının düzeltilebilmesi olanağıvardır. Ancak karar, hata olduğu iddia edilen konuda verilmiş ise düzeltmeyapılamaz. Yani kesinleşen mahkeme kararı, aynı vergiyle ilgili ancak vergihatası dışında bir konuda verilmiş ise vergi hatası yönünden düzeltmeyapılabilmekte ise de hata yönünden incelenerek verilmiş bir kararda düzeltmeyapılamaz.
Av. Arya Nihan ALTEKİN
BİZE ULAŞIN
Hukuki Sorularınızı Bize İletebilir siniz.